Przezodbytnicza biopsja prostaty: Kompleksowy przewodnik

Skrót informacji

Biopsja prostaty to powszechnie stosowana procedura diagnostyczna, której celem jest pobranie próbek tkanki gruczołu krokowego do badania histopatologicznego. Jedną z najczęściej stosowanych metod jest biopsja przezodbytnicza.

Wskazania do biopsji

Biopsja prostaty jest zalecana w przypadku podejrzenia raka prostaty, np. gdy pacjent ma podwyższony poziom PSA (antygenu specyficznego dla prostaty), nieprawidłowości wykryte podczas badania per rectum oraz często nieprawidłowy wynik Badania MRI prostaty (rezonansu magnetycznego)

Przygotowanie do zabiegu

Przed biopsją pacjent powinien poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach. Lekarz może zalecić odstawienie niektórych leków, np. przeciwzakrzepowych, na kilka dni przed zabiegiem. Zazwyczaj zaleca się również wykonanie lewatywy w dniu poprzedzającym biopsję oraz zastosowanie antybiotyku profilaktycznie, aby zminimalizować ryzyko infekcji. Koniecznie skonsultuj się z lekarzem w celu przygotowania do biopsji. Przygotuj dokładną listę leków, które bierzesz.

Przebieg zabiegu

Biopsja przezodbytnicza prostaty jest wykonywana pod kontrolą USG. Pacjent leży na boku z kolanami podciągniętymi do klatki piersiowej. Lekarz wprowadza głowicę USG do odbytnicy, aby zobrazować prostatę. Następnie, po znieczuleniu miejscowym, wprowadza cienką igłę biopsyjną przez odbyt i pobiera kilka próbek tkanki z różnych miejsc prostaty. Na wynik badania mikroskopowego pobranych próbek czeka się do kilku tygodni.

Po zabiegu

Po biopsji pacjent może odczuwać niewielki dyskomfort w okolicy odbytu oraz ślady krwi w moczu lub nasieniu. Zazwyczaj zaleca się odpoczynek i unikanie intensywnego wysiłku fizycznego przez kilka dni. Ważne jest również, aby pić dużo płynów i monitorować stan zdrowia. W przypadku wystąpienia gorączki, silnego bólu lub innych niepokojących objawów, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Ryzyko powikłań

Biopsja prostaty, jak każda procedura medyczna, wiąże się z pewnym ryzykiem powikłań, takich jak krwawienie, infekcja czy ból. W większości przypadków są to jednak powikłania łagodne i przejściowe.

Pamiętaj, że niniejszy opis ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. W przypadku pytań lub wątpliwości, zachęcamy do kontaktu z naszymi specjalistami.

Szczególowe omówienie

Cel biopsji prostaty

Biopsja prostaty jest procedurą diagnostyczną mającą na celu pobranie próbek tkanki prostaty do badania mikroskopowego. Głównym celem biopsji jest wykrycie raka prostaty (PCa) lub innych nieprawidłowości w obrębie tego narządu. Biopsja jest szczególnie ważna w przypadku podejrzenia raka na podstawie wyników badań takich jak:

Podwyższony poziom PSA (antygen specyficzny dla prostaty).
Nieprawidłowości wykryte w badaniu per rectum (badanie palcem przez odbyt).
Niepokojące zmiany w badaniu obrazowym (np. w rezonansie magnetycznym - MRI).

Biopsja pozwala na ocenę histopatologiczną tkanki, co jest kluczowe dla postawienia dokładnej diagnozy, określenia stopnia zaawansowania raka oraz zaplanowania odpowiedniego leczenia.

Wskazania do biopsji prostaty:

Biopsja prostaty jest zalecana w sytuacjach, gdy istnieje podejrzenie raka prostaty. Do głównych wskazań należą:

Podwyższony poziom PSA przy jednoczesnym nieprawidłowym wyniku badania per rectum lub nieprawidłowościach w MRI.
Nieprawidłowy wynik badania per rectum, nawet przy prawidłowym PSA.
Zmiany w MRI sugerujące raka prostaty.
Wysokie ryzyko raka prostaty obliczone za pomocą kalkulatorów ryzyka, które uwzględniają różne czynniki, takie jak wiek, rasę, poziom PSA, wyniki badania per rectum i historię rodzinną raka prostaty.

Rodzaje biopsji prostaty

W zależności od dostępu (miejsca wkłucia igły biopsyjnej) wyróżnia się dwa główne rodzaje biopsji prostaty:

Biopsja przezodbytnicza (TR): Jest to tradycyjna i najczęściej stosowana metoda biopsji prostaty. Jak sama nazwa wskazuje, dostęp do prostaty uzyskiwany jest przez odbyt. Podczas badania lekarz pobiera kilka próbek tkanki z różnych miejsc prostaty za pomocą cienkiej igły.
Biopsja przezkroczowa (transperinealna) (TP): Ta technika polega na wprowadzeniu igły przez skórę krocza (obszar między odbytem a moszną) do prostaty. Biopsja przezkroczowa jest coraz częściej stosowana ze względu na mniejsze ryzyko infekcji.

Technika wykonania biopsji

Biopsja przezodbytnicza: Podczas biopsji przezodbytniczej pacjent leży na boku z podkurczonymi nogami. Lekarz wprowadza do odbytu sondę ultrasonograficzną, która umożliwia wizualizację prostaty. Następnie za pomocą specjalnej igły pobiera od kilku do kilkunastu próbek tkanki z różnych miejsc prostaty. Cała procedura trwa zazwyczaj od 10 do 20 minut. W celu zmniejszenia dyskomfortu i bólu, stosuje się znieczulenie miejscowe. Przezodbytnicza biopsja prostaty pod kontrolą USG, jest znana również jako TRUS – (Transrectal Ultrasound-guided biopsy), jest najczęściej stosowaną metodą pobierania próbek tkanki z prostaty.
Zalety biopsji TRUS:
- Szeroka dostępność: Jest to powszechnie stosowana i łatwo dostępna metoda diagnostyczna.
- Relatywnie niski koszt: W porównaniu z innymi metodami, np. biopsją przezkroczową, biopsja TRUS jest mniej kosztowna.
- Szybkość wykonania: Cała procedura trwa stosunkowo krótko.
- Dobra wizualizacja prostaty: USG umożliwia lekarzowi bieżącą obserwację prostaty i precyzyjne pobranie próbek.
Wady biopsji TRUS:
- Ryzyko infekcji: gła biopsyjna przechodzi przez odbytnicę, która jest siedliskiem bakterii, co wiąże się z ryzykiem infekcji, choć nie jest ono wysokie. Stosowanie antybiotyków profilaktycznie przed zabiegiem pomaga zmniejszyć to ryzyko.
- Dyskomfort: Biopsja może powodować pewien dyskomfort i ból, mimo zastosowania znieczulenia miejscowego.
- Ograniczona dokładność: Biopsja TRUS ma pewne ograniczenia w wykrywaniu raka, szczególnie w przedniej części prostaty.
Biopsja przezkroczowa: W przypadku biopsji przezkroczowej pacjent leży na wznak na specjalnym fotelu zabiegowym. Lekarz po odkażeniu skóry krocza, pod kontrolą USG lub innych technik obrazowania, wprowadza igłę do prostaty, pobierając próbki tkanki. Zaletą tego podejścia jest mniejsze ryzyko infekcji, ponieważ igła nie przechodzi przez zanieczyszczony odbyt. Dodatkowo, biopsja przezkroczowa umożliwia bardziej precyzyjne pobranie próbek z przedniej części prostaty, która może być trudniej dostępna podczas biopsji przezodbytniczej. Biopsja przezkroczowa może być przeprowadzana w znieczuleniu miejscowym, a w niektórych przypadkach w znieczuleniu ogólnym.

Zalety biopsji TP:
- Mniejsze ryzyko infekcji: Biopsja przezkroczowa wiąże się z mniejszym ryzykiem infekcji, ponieważ igła biopsyjna nie przechodzi przez odbytnicę .
- Lepszy dostęp do przedniej części prostaty: Metoda ta umożliwia lepszy dostęp do przedniej części prostaty, gdzie często lokalizują się agresywne nowotwory .
- Możliwość pobrania większej liczby próbek: Biopsja przezkroczowa pozwala na bardziej precyzyjne i gęste pobranie próbek z całego gruczołu .
Wady biopsji TP:
- Wyższa cena: Koszt biopsji przezkroczowej jest zazwyczaj wyższy niż biopsji przezodbytniczej.
- Wymaga specjalistycznego sprzętu: Nie wszystkie placówki są wyposażone w sprzęt do wykonywania biopsji transperinealnej.

Podział ze względu sposób wyboru miejsca w prostacie, z krórego pobierane są bioptaty.

Biopsja systematyczna prostaty

Biopsja systematyczna prostaty jest techniką diagnostyczną, która polega na pobraniu próbek tkanki z gruczołu krokowego w sposób zaplanowany, z góry określonych miejsc. Celem tego badania jest wykrycie komórek nowotworowych, a jego wykonanie jest kluczowe w diagnostyce raka prostaty. W odróżnieniu od biopsji celowanej, która skupia się na podejrzanych obszarach zidentyfikowanych na przykład w badaniu rezonansu magnetycznego (MRI), biopsja systematyczna ma na celu równomierne przeszukanie całej prostaty

Biopsja celowana

Biopsja celowana to technika, która opiera się na precyzyjnym pobieraniu próbek z obszarów podejrzanych o nowotwór, zidentyfikowanych za pomocą zaawansowanych metod obrazowania, przede wszystkim rezonansu magnetycznego (MRI) Biopsję celowaną można wykonać na dwa sposoby:

Biopsja fuzyjna: W tej technice obraz MRI jest nakładany na obraz USG, co pozwala lekarzowi na precyzyjne pobranie próbek z podejrzanych miejsc. Jest to coraz częściej stosowana metoda, zwłaszcza w przypadku podejrzenia zmian w przedniej części prostaty.
Biopsja kognitywna: W tej technice lekarz, na podstawie analizy obrazów MRI, identyfikuje obszary podejrzane i próbuje pobrać próbki, opierając się na swojej wiedzy i doświadczeniu. Jest to metoda mniej precyzyjna niż biopsja fuzyjna, ale może być stosowana w przypadku braku dostępności technologii fuzyjnej.

Biopsja saturacyjna

W przypadku negatywnego wyniku biopsji, ale utrzymującego się podejrzenia raka prostaty, można wykonać biopsję saturacyjną. Polega ona na pobraniu większej liczby próbek (powyżej 20) z różnych obszarów prostaty. Ta technika zwiększa szansę na wykrycie raka, szczególnie w przypadkach, gdy wcześniejsze biopsje dały wynik fałszywie negatywny. Biopsję saturacyjną można wykonać zarówno metodą przezodbytniczą, jak i przezkroczową, a technika przezkroczowa pozwala na wykrycie większej liczby przypadków raka prostaty.

Przykłady

Używając podanej wcześniej nomenklatury możemy mieć do czynienia na przykład z biopsją fuzyjną przezkroczową, podczas której część bioptatów spełnia definicję biopsji celowanej a część biopsji systematycznej. Czyli z podejrzanego o nowotwór obszaru prostaty w badaniu MRI pobrano bioptaty wykorzystując fuzję, czyli nakładanie obrazów USG i wcześniej wykonanego rezonansu magnetyczego. Podczas tej samej procedury pobrano także bioptaty z innych obszarów, według systematyczego klucza np. po kilka bioptatów z każedego płata.

Innym przykładem może być kognitywna biopsja przezodbytnicza gdzie lekarz po zapoznaniu się z wynikiem badania MRI lokalizuje podejrzane obszary w obrazie USG i właśnie z tych okolic stara się pobrać materiał so badania. Jednak w tym przypadku, nie wykorzystuje technologii półautomatycznego lub automatycznego nakładnania obrazów USG i MRI. Taka procedura także spełnia definicję biopsji celowanej.

Przygotowanie do biopsji

Przed biopsją prostaty lekarz udzieli szczegółowych instrukcji dotyczących przygotowania. Standardowo zaleca się:

Odstawienie leków przeciwkrzepliwych: Kilka dni przed zabiegiem należy odstawić leki, które mogą zwiększać ryzyko krwawienia, takie jak aspiryna lub warfaryna. Sposób odstawienia takich leków obowiązkowo należy skonsultować z lekarzem.
Lekka dieta: W dniu biopsji zaleca się lekką dietę, aby uniknąć problemów żołądkowo-jelitowych.
Oczyszczenie jelit: W niektórych przypadkach lekarz może zalecić wykonanie lewatywy lub zastosowanie czopków glicerynowych w celu oczyszczenia jelit.
Profilaktyka antybiotykowa: Przed biopsją zazwyczaj stosuje się antybiotyk w celu zmniejszenia ryzyka infekcji. Aktualnie, w biopsji przezkroczowej, często rezygnuje się z profilaktyki antybiotykowej z powodu jej nieefektywności i ryzyka związanego z antybiotykami.
Znieczulenie: Biopsja TRUS jest najczęściej wykonywana w znieczuleniu miejscowym, natomiast biopsja TP może być przeprowadzana w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym.

Powikłania biopsji prostaty

Biopsja prostaty jest na ogół bezpieczną procedurą, ale jak każdy zabieg inwazyjny, może wiązać się z pewnymi powikłaniami. Najczęściej występujące to:

Krwiomocz: Obecność krwi w moczu jest częstym objawem, który zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni.
Krwawienie z odbytu: Niewielkie krwawienie z odbytu może wystąpić po biopsji przezodbytniczej. Zwykle ustępuje samoistnie.
Infekcje: Infekcje dróg moczowych lub prostaty są rzadkim, ale poważnym powikłaniem. Objawy to gorączka, dreszcze, ból przy oddawaniu moczu. W przypadku wystąpienia tych objawów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Zatrzymanie moczu: W rzadkich przypadkach biopsja może prowadzić do zatrzymania moczu, szczególnie w przypadku wcześniejszych problemów z oddawaniem moczu. W takich sytuacjach może być konieczne założenie cewnika.

Ważne jest, aby pamiętać, że większość powikłań biopsji prostaty jest przejściowa i nie zagraża życiu pacjenta. Ryzyko powikłań jest mniejsze w przypadku biopsji przezkroczowej w porównaniu z biopsją przezodbytniczą.

Interpretacja wyników biopsji

Wyniki biopsji prostaty są oceniane przez patologa, który na podstawie badania mikroskopowego opisuje pobrane próbki tkanki. W opisie biopsji mogą pojawić się następujące terminy:

Łagodny rozrost gruczołu krokowego: (BPH) - jest to powiększenie prostaty, które nie jest nowotworem.
Aktywne zapalenie: Świadczy o stanie zapalnym w obrębie prostaty.
Zapalenie ziarniniakowe: Rzadkie zapalenie, które może być spowodowane różnymi czynnikami.
Zmiany przedrakowe wymagające kontroli lub ponownej biopsji np. (High-Grade PIN lub HGPIN) (ASAP) (Atypical Small Acinar Proliferation).
Gruczolakorak (adenocarcinoma): Potwierdza obecność raka prostaty. W opisie raka podaje się jego typ i podtyp, stopień złośliwości (Gleason score/ISUP grade) oraz inne parametry, które są istotne dla planowania leczenia.

W przypadku podejrzenia raka prostaty, wynik biopsji jest kluczowy dla dalszego postępowania.

Zalecenia po biopsji

Po biopsji prostaty lekarz zaleci:

Odpoczynek: Kilka godzin po zabiegu zalecany jest odpoczynek.
Picie dużej ilości płynów: Ułatwia oddawanie moczu i zapobiega infekcjom.
Unikanie wysiłku fizycznego: Przez kilka dni po biopsji należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego.
Stosowanie antybiotyków: Jeśli zostały przepisane, należy je przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza.
Obserwacja: Należy zwracać uwagę na objawy infekcji, takie jak gorączka, dreszcze, ból przy oddawaniu moczu i w przypadku ich wystąpienia należy zgłosić się do lekarza.